Sizlere bir anakart üzerinde ne nedir anlatmaya çalışacağım.
Örnek olarak kullandığımız Foxconn X38A modeli Intel X38 yongasetli yeni modellerden biri.
Bu nedenle örnekteki anakartla yer alan özelliklerin bazıları sizin anakartta yer almayabilir. Bu dosya konumuz genelde en sık karşılaşılan parçaların neler olduğuna ve görevlerine yönelik açıklamalarını içeriyor.
Önce tepeden görünüş, sonra yandaki giriş çıkış (I/O) paneli
1-Ek Güç Bağlantısı: Anakartın işlemciye gerekli gücü vermesi için gereklidir. Eski anakartlarda bu bağlantı 4 pinliydi. Daha sonradan 8 pine terfi etti, yani güç aktarım kapasitesi arttı. Güç kaynağınız eskiyse sadece 4 pin ek anakart bağlantısı içerir. O zaman bu fişi de 8 pin fiş yerine kenara hizalı olarak kullanabilirsiniz. Anakarttan tam verim için 8-pin fiş kullanılması önerilir. Özellikle overclock yapanlar buraya 8-pin fiş takmalı.
2-İşlemci Soketi: Anakartın modeline göre Intel ya da AMD işlemcileri desteklemesi söz konusu ama bununla sınırlı değil. Intel işlemciler epeydir Soket 775 kullanıyor. Fotoğrafta görülen Soket 775 yuvadır. Özelliği içinde işlemci yuvası için delikler değil iğneler içermesidir. Çünkü bu işlemcilerde tabanda iğneler değil de temas noktaları vardır. Anakart üzerinde işlemci soğutucusunu hizalamaya yarayan plastik çerçeve yok. Önceki nesil Intel işlemciler Soket 478 kullandı. AMD işlemcilerde Soket 939-940-AM2-AM2+ gibi versiyonlar var ve en son gelense AM2+ oldu. Montaj çok dikkatli yapılmalı ki bu yuva ve işlemci hasar görmesin. Altındaki metal kolu alta çekip pimden kurtarın ve sağa döndürün. Böylece soket üstündeki kapağın kilidini açmış olursunuz. Montajdan önce siyah renk koruyucu plastiği çıkartmayı da unutmayın.
3-DDR2 Bellek Yuvası: Bu yuvaya DDR2 tip RAM belleği takıyoruz. Görüldüğü gibi ortaya yakın bir yerde çentik var. Montaj için beyaz kulakları dışa doğru açın ve sonrasında belleği çentiğe göre hizalayıp yerleştirin ve üstten bastırın. Kulaklar kendiliğinden kapanır ve montaj biter. Belleği çıkarmak içinse kulakları açmak yeterli olur. Bellekler çok hassas olduğundan sadece kenarlarından tutun.
4-DDR3 Bellek Yuvası: Son nesil DDR3 bellekler içindir. Montaj ve de-montaj prensipleri aynı. Fark ise DDR3 bellek yuvasının çentiği başka yerde. Böylece yanlış bellek takmak mümkün olmaz. DDR3 belleklerde frekans artıyor ve çalışma gerilimi düşüyor. Bu anakart kombo tip olduğundan hem DDR2, hem de DDR3 yuvaları var. DDR2 yuvası 4 tane ve DDR3 yuvası 2 tane. Çift olmasının nedeni dual-kanal bellek kontrolcüsü. Bu sayede belleklerle daha fazla verim elde edilir. Siz de kurala uyun ve bellekleri çiftler halinde takın.
5-Güç Devresi ve Soğutucusu: İşlemciye anakarttan giden gücü dengeleyen sistemler güç devreleridir. 125 Watt'lık işlemciler diyoruz. Bu işlemcilerde gerilim yüksek değil ama akım çok yüksek. O zaman özel bobinler, transistörler vb kullanılmak zorunda ki kararlı çalışabilirsin. Özellikle overclock için iyi bir güç devresi şart. Güç devresi geçen akımla epey ısınır, serinletilmesi gerekir. Bu tür pasif soğutma çözümleri kafa şişirmeden görevini yapar.
6-İşlemci Fanı Güç Bağlantısı: İşlemci üzerine yerleştirilen soğutucunun fanı varsa ki büyük oranda vardır, bu fanı anakarttaki güç noktasına bağlamak çok önemlidir. Bağlantıyı unutur ve sistemi açarsanız işlemci kısa sürede aşırı ısınabilir. 4-pinli olan fan bağlantılarında PWM sistemi vardır ve fan hızı anakart tarafından kontrol edilir. İşlemci çok ısınmadan fan tam devir çalışmaz, kafa şişirmez. 3-pinli fanı buraya bağlamanız da mümkün ama bu durumda fan sürekli tam devir çalışır.
7-Kuzey Köprüsü ve Soğutucusu: Kuzey köprüsü anakartın beyni olarak düşünülmeli. İçinde yongasetinin önemli kısımları var ve işlemci-bellek-ekran kartı arası en hızlı veri aktarımını sağlamaya çalışıyor. Bununla birlikte epey ısınıyor ve serinletilmesi gerekiyor. Aksi halde sistem sürekli donabilir. Fansız ya da fanlı çözümler mevcut. Overclock için fanlı soğutma öneriliyor.
8-PCIe x16 Yuvası: Bu yuva ekran kartları için hazırlandı. Önceki nesil AGP 8X'in takipçisidir. AGP 8X - PCIe x16 arası uyum yoktur. Bu yuvanın son versiyonu PCIe 2.0 olarak anılır. Özelliği veri aktarımını 2 kat arttırması. PCIe 1.1 - PCIe 2.0 anakartlar ve ekran kartları uyumludur. PCIe x16 yuvadan en fazla 75 Watt güç ekran kartına verilebilir. Bu nedenle yetinemeyen ekran kartları ek güç girişi barındırır. Sağ uçtaki plastik parça kartın yuvadan çıkmasını engeller. Kartı çıkarırken buna bastırmak gerekir.
9-PCIe x1 Yuvası: Genelde PCI kartların bu tip yuvaya geçiş yapması bekleniyor. Çünkü boyu kısa olmasına rağmen veri aktarım hızı daha yüksek. PCIe x1 kartlar henüz pek yaygınlaşmadı.
10-Ek Yongalar: Anakartta yer alan ağ bağlantısı, ses, FireWire gibi ek özellikler yongasetiyle gelmiyorsa bu tür ek yongalar kullanılır.
11-BIOS: Anakarta ait bilgileri tutar ve kullanıcı tarafından özelleştirilebilir. BIOS içinde overclock ile ilgili ayarlar vb de bulunur.
12-PCI Yuvası: Bu yuva epeydir kullanılıyor. Genelde TV, ses, ağ kartları için PCI yuvaya ihtiyacımız var. Bu özellikler anakarta yerleşik oldukça PCI yuvaya olan gereksinim azaldı. Kimi durumda tek PCI yuva bile yeterli olabilir.
13-Ön Panel Ses Bağlantısı: FPAudio olarak da bilinen bu fişe kasada yer alan mikrofon, kulaklık fişlerini bağlıyoruz. Böylece sesli Skype görüşmesi yaparken kasa arkasına eğilmek gerekmiyor.
14-CD-Rom/DVD-Rom Ses Girişi: Anakartta yer alan ses devresine CD ve DVD sürücüden gelen analog sesi iletmek için kullanılır. Genelde CD-Audio dinlerken gerekir. MP3 vb olan CD ve DVD'leri dinlerken veri dijital yolla gider ve bu bağlantıyı yapmaya gerek kalmaz.
15-FireWire Bağlantısı: Anakart arka panelindeki FireWire çıkışı dışında ek çıkışa gerek varsa kullanılır. Kasa ön panelinde FireWire bağlantısı varsa bağlanabilir. Yoksa anakartla gelen aksesuar kullanılarak kasa arkasına ek çıkış eklenebilir.
16-Güney Köprüsü: Kuzey köprüsünün üstlendiği görevler dışında kalanları güney köprüsü üstlenir. Örneğin SATA bağlantıları, USB bağlantıları ve ağ bağlantısı gibi.
17-SATA Bağlantısı: Yeni nesil sabit diskler ve optik sürücüler IDE yerine bu bağlantıyı kullanıyor. Çok daha ince ve takıp-çıkarması basit. Ayrıca veri aktarım hızı çok daha yüksek. Bir anakartta en az 2 tane SATA bağlantısı aramak gerekiyor.
18-USB Bağlantısı: Anakart arka panelindeki USB çıkışları dışında ek çıkışa gerek varsa kullanılır. Kasa ön panelinde USB bağlantısı varsa bağlanabilir. Yoksa anakartla gelen aksesuar kullanılarak kasa arkasına ek çıkış eklenebilir.
19-Kontrol Bağlantıları: Kasadan gelen güç ve reset butonuyla güç ve sabit disk LED'lerine ait kabloları bu alana bağlamak gerekiyor.
20-Bütünleşik Kontrol Butonları: Anakartı kasa dışında kullananlar için düşünülmüş kontrol butonları sayesinde kasadan gelen kabloları bağlamadan sistem açılabilir, yeniden başlatılabilir ve BIOS resetlenebilir. Overclock yapanların çok işine yarar.
21-Durum Göstergesi: Bu alanda yer alan 2 haneli dijital ekranda beliren rakam ve harflere bakarak durum izlenebilir. Açılışta takılan bir sistemde sorunun kaynağını bu LED'in gösterdiği mesaj belli eder. BIOS'dan gelen bip seslerini dinlemek yerine ekrana bakıp hatayı anlayın.
22-BIOS Pili: BIOS içindeki verilerin kaybolmaması için gereklidir. Saat, tarih, sistem ayarları gibi düzenlemeler siz PC'nin fişini çekince kaybolmasın diye bu pil düşünülmüştür. Pil biterse sürekli tarihin değiştiğine şahit olursunuz. Saatçilerde kolayca bulunan cinsten bir pildir.
23-IDE Bağlantısı: Eski diskler ve optik sürücülerde veri aktarımı için kullanılıyor. 40 pinli bir fiş ve tek kablo üzerine 2 cihaz bağlanabilir ancak bu durum pek tavsiye edilmez çünkü performans düşecektir. Diskiniz ya da optik sürücünüz SATA ise daha iyi olur. Her ikisi de SATA olursa elbet en güzeli.
24-Kasa Fanı Bağlantısı: Kasanızın sol kapağında, önünde, arkasında vb fan varsa bu noktaya bağlayıp hızını görüntüleyebilir ve kontrol edebilirsiniz. Elbette fanda 3-pinli fiş olması lazım ve fanın gücünün anakart sınırlarını geçmemesi lazım. Yoksa aşırı güç çeken fan anakartı yakabilir.
25-Uyarı Sireni: Çok güçlü olmasa da bip türünden sesler çıkararak hata durumunda kullanıcıyı ikaz eder.
26-Disket Sürücü Bağlantısı: Sisteminizde disket sürücü varsa bu noktaya bağlayın.
27-Anakart Güç Bağlantısı: 24-pinli bu fiş anakartın her yanında gerekli gücü iletiyor. Önceden 20-pindi. Sonra kenarına 4-pin eklendi. Güç kaynağınızda 20-pin çıkış varsa da kenara hizalayarak kullanabilirsiniz. Kullanma kılavuzuna bakarak yeterli olup olmayacağını öğrenin.
28-Katı Kapasitör: Son zamanlarda çok vurgulanan bir özellik Japon üretimi katı kapasitörler. Bunlar daha kaliteli malzemeden üretiliyor ve uzun ömürlü oluyor. Isı dayanımı da yüksek ve maliyetli. Genelde eski veya ucuz anakartlarda klasik tip kapasitör yer alır.
1-PS/2 Bağlantıları: Yeşil renklisi fare, mor renklisi klavye bağlamak içindir.
2-Optik Ses Çıkışı: Kapağın altında kırmızı renk ışık veren bir LED var. Çıplak gözle doğrudan bakılması tavsiye edilmez. Sesi dijital veri olarak ışığa çevirir. Buraya bağlanan içi ayna kaplı optik kablo sesi aynı girişe sahip hoparlör seti, anfi ya da kayıt cihazına aktarır.
3-SPDIF Ses Çıkışı: Sony-Philips tarafından geliştirilmiş dijital ses çıkışı. Tek fişle 7.1 kanal ses aktarabilir.
4-eSATA Bağlantısı: Anakarttaki SATA bağlantılarının harici versiyonu. Görüldüğü gibi biçimi farklı ve içindeki plastik kısım düz. Anakart üzerindekilerse L harfini andırıyor. Bağlantı sistemi daha sağlam ve güvenli. Böylece harici cihazı hareket ettirince fiş yerinden fırlamaz.
5-FireWire Bağlantısı: FireWire cihazlar için kullanılan büyük tip bağlantı. Dizüstü bilgisayarlarda bunun küçük versiyonu yaygındır. Hız genelde 400 Mbps'dir ve USB 2.0'ın az gerisinde kalır.
6-Ağ Bağlantısı: Anakartın modeline göre 100 Mbps ya da 1000 Mbps ağ bağlantısı sunar. Üst köşesindeki iki küçük LED durum gösterir. Biri bağlantı yapılınca ve kablolar sağlamsa direkt yeşil yanar. Diğeri veri alışverişi olunca yanıp söner.
7-USB Bağlantısı: Günümüzde pek çok harici cihaz USB kullanıyor. Anakartlar artık 10-12 tane USB 2.0 bağlantısı içeriyor. Arka panelde en az 4 ve en çok 8 tane USB 2.0 çıkışı görüyoruz. Eski sistemlerde 2 tane USB 1.1 çıkışı olabilir.
8-Analog Ses Bağlantıları: 7.1 ses desteği olan bir anakart bunu sunmak için 4 tane yuvarlak fişe gerek duyar. Geriye kanal iki fişse mikrofon ve harici ses girişleridir.
